Matruşka değil aslında Matryo(ö)şka...

Gizemli, iç içe bir dünya...Matruşka


Ünü sınırlar ötesine kadar yayılan bu iç içe bebekler, yani matruşkalar Ruslar’ın en populer hediyelik eşyası...Peki nedir bu matruşkalar? Tarihleri nedir derseniz işte o koca bir sır... Üstelik son zamanlarda ne kadar da moda oldular. Mağazalarda, el yapımı ürünlerde, dekupajda, çarpı işinde, keçe işinde, kısacası heryerde karşımıza çıkıyorlar :) Peki nedir bu bebeklerin sırrı?

Sadece Rusya’da değil birçok ülkede, büyük sergiler, fuarlar ve festivallerde en çok ilgi uyandıran Rus halk sanatının eseri matruşkaların soyu gerçekte sadece yüz yıl öncesine dayanıyor. Oysa bize ne kadar da eski görünürler, sanki Rusya var olduğundan bu yana onlarda varlar. Üstelik bu dünyanın heryerinde meşhur olan, bilinen bebekler hakkında bilgi bulmak tam bir fenomendir. Bu Rus hediyelik eşyası ile ilgili hikayelere bakınca, hepsi birbiri ile çelişir.

Rus matruşkasının doğuşu...
Matruşkanın doğuşu ile ilgili en yaygın ve doğruya yakın bilgi, 1890 yılında, Moskova yakınlarındaki Abrentsevo Malikanesinin “Çocukların eğitim atölyesi”nde doğduğudur. Abretsevo’nun sahibi olan tüccar, basımcı, tercüman, Rus resim kollaksiyoncusu sanata kendini adamış Sava Mamontov yeni Rus stilinde bir yaratı kreasyon elde etmek üzere kendini adar. 19. yüzyılın Rusya’sında büyük bir ekonomi ve kültürel gelişme vardır ve yeni bir akım oluşmaktadır. Birçok meşhur ve yetenekli Rus sanatçı, yerel oymacılar ile birlikte Mamontov’un atölyesinde çalışmaya başlarlar.

Bir gün, geleneksel Cumartesi toplantısına, iyi huylu, kel kafalı ihtiyar Fukuruma’nın figürü getirilir. Bu figür, içinde başka 7 figürü içeren, iç içe geçmiş bir bebektir. Japon efsanelerine göre ise Fukuruma’yı geldiği Japon adası Honshu’da bilinmeyen bir Rus papaz yapmıştır. Gerçekten de Rus oymacıların yaptığı, iç içe geçen paskalya yumurtaları bilinmektedir. Bu bebeklerin meşhur atası olan Fukuruma, Sergei Pasad’daki “Pedogojik oyuncak sanatı” müzesinde halen sergilenmektedir. Bir söylentiye göre Mamotov’un sevgilisinin adı da Matrena’dır...

Matruşakanın anlamı...
Eski Rus zamanlarında, işçiler arasında, Matryona veya Matrioska çok meşhur ve beğenilen bir bayan adırır. Akademisyenler bu ismin kökeninin Mater yani anne olduğunu söylemektedirler. Bu ismin büyük bir işçi ailesinin sağlıklı, canlı ve iri görünüşlü anneleri tasvir ettiğini düşünmekteler. Bunun sonucu olarak Matruşka, içine başka bebekler sığdırılarak yapılan, parlak boyalı tahta figürlerin ismi haline gelir.

3 ile 15 arasında parçadan oluşan (şimdilerde turistik amaçlı yapılan 50 hatta 100 parçalı olanları da mevcut) bu bebeklerin hep tek sayıda olmasının da bir sebebi var elbet. Bu da Ruslar’da tek sayının uğuruna inanılması. Matruşka hem oymacılık hem de resim açısından Rusya’nın imajı ve ruhudur.

Son bir hatırlatma :) Yabancılar matrushka yazıyor biz matruşka ama kelimenin aslı "матрёшка" ve bu da matryo(ö)şka olarak okunuyor ;) Eğer birgün Rusya'ya yolunuz düşerse ve bir matruşka sanatçısı bulursanız, abnlaşırsanız sizin ve ailenizin portrelerini de bu matruşka bebeklere yaptırabilirsiniz :)